Merhaba sevgili okurlar! Bu yazımız, tartışmaya çokça açık bir konu üzerinden gidecek. Sokaktan mendil satarak para kazanmak!
Yazımız hem sosyo- kültürel bir analiz içerecek hem de yıllardır süregelen tartışmalara iki boyutlu yaklaşacak. Pek ihtimal vermesek de sokakta mendil satarak para kazanmayı düşünen insanlar varsa onlara bu işin artı ve eksi yönlerini sunacağız.
Öyleyse başlayalım.
Sokakta Mendil Satarak Para Kazanma Girişiminin Eksi Yönleri:
- Bir numaralı ve en büyük dezavantaj dilenci sanılmak ve dilenci muamelesi görmektir. Ki çoğunluk bunu size yaşatırken hiç de haksız sayılmaz. Çevremizde, ister İstanbul’da ister başka bir büyük – küçük hiç fark etmez herhangi bir şehirde yaşayın, yanınızdan geçip gittiğiniz ve genelde çocuklardan oluşan ”mendil satan timi” ilk bakışta da son bakışta da dilenci muamelesi görür. Bunun öncelikle teknik bir nedeni vardır. Halka açık yerlerde alenen dilenmek iki katlı bir suç teşkil ettiğinden alınıp götürülme ihtimali çoktur. Bu nedenle ”mendil satma” kisvesi altında dilencilik had safhada bir grafik gösterir. Toplum bu noktada ”ön yargılı” değil ”öngörülü” bir davranış modelini benimser ve uygular. Tecrübeyle sabittir der ve sokaklarda, vapurlarda, caddelerde mendil satan insanların yanından genelde hızlıca geçip gider. Bunu yapmakta da genelde hep haklıdır.
- İkinci büyük dezavantaj zabıta ve polisler olacaktır. Bir kere şu unutulmamalıdır ki; sokaklarda, caddelerde arabaların arasında, vapurlarda mendil satmanın herhangi bir izni yoktur. Ne yaparsanız yapın illegal ya da bazı durumlarda halk – polis el ele göz ardı edilen yarı legal bir iş koludur. Yine de hadi diyelim gerekli tüm izinleri aldınız, tezgah açma ruhsatını aldınız ve yanınızda bulundurdunuz. Ne olursa olsun ilk intibada devletin kolluk güçleri tarafından da toplum tarafından da yüzde doksanlara varan oranla illegal bir işe bulaşmış çaresiz, gariban ya da sahtekar yaftalarını yiyeceksiniz. Örneğin 2 aydır aynı yerde tezgah açıyorsunuz. Mendilleri diziyor, sizden alışveriş yapacak müşterilerinizi bekliyorsunuz. Bir anda karşınıza iki zabıta çıkıp tezgahınızı toplamaya ya da size toplatmaya mecbur bırakmaya başlayabilir. Aranızda geçecek diyalog az çok tahmin edilebilir olacaktır. ”Abi iznim var – abi ruhsatım şurada – abi – abi.” Zabıta ise daha önce yüzlerce ruhsatsız çalışan mendil satıcısı gördüğünden muamelesi sert, tavizsiz ve tamamen ön yargılı olacaktır. Bu işe kalkışacaksınız, hakaret yemeye, itilip kakılmaya, tezgahınızın sorgusuz sualsiz toplanmasına hazırlıklı olmalısınız. Tabi bir de önünüzden geçip giden insanların küçümseyen bakışlarına ve sorgulayan yüz ifadelerine de.
- Üçüncü dezavantaj bu işin tamamen dışarıda yapılıyor olmasıdır kuşkusuz. Temmuzun insan eriten sıcaklarında. Ocak ayının kan donduran soğuklarında, sıcaktan kavrularak; soğuktan donarak bu işi yapmaya mecbur kalacaksınız. Kim bilir kışın soğuklarında saatlerce müşteri beklerken akan burnunuzu satmak için elinizde bulundurduğunuz mendillerle sileceksiniz. Yazın alnınızın, yüzünüzün terlerini bir türlü satamadığınız mendillerle alacaksınız. Çoğu zaman işler öyle kesat gidecek ki, kullandığınız mendil paketi sayısı, sattığınız mendillerden daha fazla olacak. Bu işte ne olursa olsun ”verilen” bir emek değil ”harcanan” bir emek söz konusudur.
Mendil Satmak Karlı Bir İş Midir?
- Öncelikle belirtmemiz gerekir ki biz parlak fikirler sitesi ve ekibi olarak 18 yaşının altında mendil satmaya zorlanan çocuklara tamamen karşı taraftayız. Bu yazımız ve içeriğimiz de tamamen özgür iradeleriyle mendil satarak para kazanmak isteyen yetişkinlere yöneliktir. Bunun dışında illegal bir şirket kurup çocukları zorlayarak, ticari açıdan istismar ederek çalıştıran herkes suçlu ve vicdansız bireylerdir. Sömürüye ve fiziki / psikolojik şiddete dayalı her işe olduğu gibi, yaz kış – gece gündüz demeden mendil satmaya zorlanan her çocuk, kurtarılması ve topluma kazandırılması gereken bir ferttir. Bu nedenle mendil satmak karşı bir iş midir diye sorarken bile tamamen yetişkinlere yönelik bir soru olduğunu tekrar hatırlatmamızda fayda var. Bunun dışında üstü başı perişan, yüzlerinden yoksulluk ve mutsuzluk akan mendil satıcı çocukları gördüğümüzde yapmamız gereken sessizce eleştirmek, yadırgamak değil; gidip yetkili mercilere başvurmak çok daha mantıklı ve insani olacaktır. Gerekli yerler yeteri kadar ciddiye almıyor mu? Bir daha denemeli! Gereken cevabı alana kadar, o çocuklar sokaktan ve mendil satıcılığından kurtulana kadar sesimizi çıkarmalı; düpedüz sokaklarda işlenen bu suçu toplum olarak bertaraf etmeliyiz. Çünkü bilmeliyiz ticaretin bir ahlakı vardır. Hep de olacaktır ve olmalıdır. Bu nedenle sokaklarda çocuklara mendil sattırmak karlı değil insansız bir iştir. Sorumluluk duygumuzu ve vicdanımızı yeniden hatırlamalı ve bu sömürüye karşı hep birlikte ses çıkarmayı bilmeliyiz.
- Yetişkinlere dönecek olursak. Mendil satarak para kazanmak mümkündür. Ancak ek gelir kaynağı olarak ve cep harçlığı olarak görülmelidir. Toptancıdan alınan bir mendil, ortalama bir hesapla 10 / 20 kuruş olacaktır. Sizin satma potansiyeliniz ise 50 kuruş ya da 1 liradan açılacaktır. Bu nedenle günde 50 mendil satarsanız (ki bu çok yüksek bir rakamdır) günlük 15 – 20 lira gibi bir cironuz olacaktır. Ancak şöyle bir soru akla gelebilir: Mendil satıcılığı o kadar da karlı bir iş değilse neden sokaklarda bu kadar mendil satıcısı var? Bunun iki cevabı mevcuttur. Birincisi, mendil satanları bir yüzdeye vuracak olursak, yüzde sekseni çocuktur. Çocuklar ise kişisel olarak değil bir çete olarak çalışır. Aynı semtte ve aynı bölgede beş – altı tane sokak satıcısı görmemiz mümkündür. Bu demektir ki, sadece bir semtte bile bu kadar çok tek bir çatı altında ya da tek bir ”patrona” çalışan çocuk varsa, sürümden kazanılıyor demektir. İkinci boyut ise, sadece mendil değil; mendilin yanında sakız, çikolata, jilet, kalem gibi çeşitli seçeneklerde ürünlerin de satılıyor olması. Bu da ayrı bir alternatiftir. Daha fazla kar elde etme oranlarını zorlamak isteyenler, ikinci yolu tercih edip mendillerin yanında bir – iki liraya satılabilecek az hacimli ürünler satabilir.
Türkiye’de Mendil Satıcılığı Neden Bu kadar Revaçta?
- Bunun elbetteki en büyük nedeni, ekonomi istikrarsızlıktır. Zengin sınıfın giderek zenginleşmesi ile birlikte orta sınıfın yok olmaya başlaması ve açlık / yoksulluk sınırının altında yaşayan insan sayısının milyonları bulması. Hal böyle olunca çaresizliğin getirdiği dışa vurumla insanlar sokak ve mendil satıcılığına baş vurmaktadır. Özellikle İstanbul’da artan nüfus bir yığılma yaratmış ve ekstra üretilen istihdam alanları yetersiz kalmıştır. Üniversite mezunları bölümleriyle alakasız işlerde çalışmaya başlamış; yüksek mesai saatleri ve düşük maaş gelirleriyle ”ne iş olursa yaparım”cılar çoğalmıştır. Bu yüzden de sokaklarda mendil ve benzeri ürünler satan insanlar çoğalmıştır.
- Türkiye’ye göç eden Suriyeli mültecilerin az biraz para kazanmak için mendil satmaya başlaması. Çok fazla sayıda Suriyeli insanın yığınlar halinde sokaklarda boy göstermesi, yarısının dilenmesine yarısının da sokaklarda satıcılık yapmasına sebep olmuştur.
- Asalak bir sınıfın mendil satmaya ve sattırmaya zorlanması / zorlaması. Kolay yoldan, avantadan geçinmek isteyen bir sınıf vardır. Her zaman da vardı. Bu insanlar, toplumun vicdanından yararlanmak ve onları istismar etmek için mendil satıcılığı yapabilmektedir.
Eğer yetişkinseniz, eliniz ayağınız tutuyorsa ve çok şükür sağlıklıysanız mendil satıcılığı baş vuracağınız son çare olsun. Elbette ki emek vererek, alın teri dökerek yapılan her iş kutsaldır. Ancak istismara ve haklı ön yargılara bu kadar müsait bir işte çalışmak yerine, binlerce alternatif iş olduğunu unutmayın ve yolunuza bu iş kollarından birinde devam etmeye gayret gösterin.