Öncelikle cankurtaran kelimesinin çift anlam içerdiğini bilmemizde fayda var. Bir mesleğin kelime kökeni olarak anlamını bilmek, küçük gibi görünse de aslında büyük ve önemli bir adımdır. Her şey kelimelerden başlar ve kelimelerle anlaşılır.
Cankurtaran kelimesinin ilk anlamı nesneleri tanımlamak için kullanılır. Durumu kritik ve ağır yaralı hastaları hastaneye acilen götürmek için kullanılan taşıtların genel adına cankurtaran denir. Cankurtaranın, bir meslek ve insanları tanımlamakta kullanılan anlamı ise biraz daha farklıdır. Burada cankurtaran artık taşıtların genel adı değil, bir meslek grubunu kapsayıcı nitelendirme alanında zuhur eder. Cankurtaran, plajlarda, yapay göllerde, bazı durumlarda bazı denizlerde insanları boğulma tehlikesine karşı uyaran, yer yer bilgilendiren ve herhangi bir boğulma hadisesinde olaya ilk müdahale eden kişilere denmektedir.
Cankurtaran, her iki anlamıyla da kritik ve acil durumlarda ilk hamleyi yapan anlamını taşımaktadır. Zaten Türkçe’mizin de güzelliğiyle bu mesleğe daha güzel bir isim verilemezdi.
Bir cankurtaranın hem görevleri hem sorumlulukları vardır. Sorumluluklarını yerine getirmeyen cankurtaranlar, iyi bir şekilde olmasa da mesleklerine devam edebilirler. Ancak görevlerinden birini aksatan bir cankurtaran, doğrudan bir insanın hayatını ve sağlığını riske attığından o meslekten anında men edilir. Ya da men edilmelidir diyelim. Öyleyse işini iyi yapan bir cankurtaranın görev ve sorumluluklarını meraklıları için şu şekilde sıralayabiliriz:
- Sahillerde, havuzlarda ve kurum olarak işletilen deniz alanlarında yönetmelikler tarafından konulan kurallara uyulmasını sağlamak ve uyumluluk derecelerini denetlemek. Şimdi bizim memlekette bir meslek sahibi, aynı iş alanı içinde kendisine ait işleri de yapmak durumunda kalmaktadır. Sadece Türkiye’ye özgü olan bu rahatsızlık, elbette ki cankurtaran mesleğinde olanlara da bir şekilde yansımıştır. Örneğin, adamın biri kumsalda çekirdek yiyor ve kabuklarını da kumsala atıyorsa gelir ve cankurtaran onu uyarır. Bir yandan insanların hayatlarından birinci dereceden sorumlu olan ve işin ne kadar ciddi olduğunun farkında olan bu insanlar, aynı zamanda çoğu yerde plajın temizliğinden bile sorumludur. İş ayrımının olmadığı bir yerde, biri hem birilerini boğulmaktan kurtarırken hem de sahile çöp atılmış mı diye kontrol edebilmektedir. Bu nedenle yazımızı okuyan ve cankurtaran olmak isteyen genç arkadaşlarımız, bu bilgiyi hafızalarının bir kenarında tutsunlar. Ola ki bir gün cankurtaran olduklarında neden plajı da ben temizliyorum diye kendi kendilerine kızmamış olurlar.
- Genelde havuz ve sahillerde dışarı çok fazla su püskürtecek şekilde atlayış ve dalış yapanlar olmakta. Bu dalış ve atlayışlar, uygunsuzdur. Zira her havuz ve plaj, kişisel malınız değilse toplumsal bir arenadır. Başkalarına gürültüyle, su fazlalığıyla rahatsız eden insanları uyarmak ve gerektiğinde söz konusu bölgeden çıkarmak cankurtaranların sorumluluklarından bir diğeridir.
- Belli başlı havuzlar kulvar kulvar ayrılmıştır. Kulvara ait alanda yüzmek ise apayrı kurallarla belirtilmiştir. Kulvar yüzücülerinin belli başlı kurallara uyum göstermesini sağlamak da cankurtaranın sorumlulukları arasındadır.
- Kulvarların ipleri ve duvarları vardır ve kesinlikle üstüne oturulmaması gerekmektedir. Bu iplere ve duvarlara oturulduğunda hem kulvarların ve havuzun kendisine hem de o esnada havuzda yüzenlere çeşitli açılardan zarar gelebilmektedir. Bunun kontrolünü ve gerekli uyarılarını yapmak, cankurtaranın sorumluluğundadır.
- Cankurtaranların en asli ve yüce görevleri elbette boğulma tehlikesi geçiren insanları kurtarmaktır. Eğer derinlik, çok fazla değilse cankurtaran yüzerek gelir ve boğulma tehlikesi geçiren kişiyi sırtlayarak karaya çıkartır. Ancak derinlik tehlikeliyse bu cankurtaranın da hayatını tehlikeye atacaktır. Riskin ve derinliğin çok olduğu yerlerde cankurtaran kazazedeyi can simidi, kurtarma ipi ve güvenlik kemeri gibi araçlarla kurtarır. Hazır yeri gelmişken belirtmeliyiz ki, bir cankurtaranı cankurtaran yapan yegane amaç, insan hayatlarını kurtarmaktadır. Gözeteminizdeki her ”can”, kendilerini size emanet ederek denizlere, havuzlara girmektir. Bu nedenle cankurtaranın, derdi de var oluş sebebi de meslek aşkı da can kurtarmaktan ileri gelmelidir. Başkalarının hayatına duyulan maksimum sorumluluk, cankurtaranı iyi ve kötünün ötesinde ve tüm mesleki ahlakın üstünde iyi bir insan, iyi bir yurttaş olmasına yetecektir.
- Cankurtaran, uygun tekniklerle girdiği denizden, uygun tekniklerle çıkardığı kazazedeyi öylece bırakmaz. Daha sonra durum ne olursa olsun soluk ve nabız kontrolü yapılmalıdır. Suni teneffüs de cankurtaranlıkta en çok kullanılan yöntemdir. Soluk borusu suyla dolu olan insanlara uygulanan suni teneffüs ile ilk ve hayati müdahale cankurtaranlar tarafından gelir. İlk müdahaleyi yapan cankurtaranlar, daha sonra müdahale sırasını doktorlara ve ambulanslara bırakmalıdır. Ambulansın ve doktorun en ivedi şekilde oraya ulaşması için ya haberi doğrudan cankurtaran vermeli ya da birilerini hızlıca koordine edip yönlendirmelidir.
- Bunun dışında cankurtaranların bazıları sabit bir yerde dürbünüyle beklemektedir. Yüksek bir yerde oturan cankurtaranlar herhangi bir kriz anında tüm denize ve havuza hakim olmaktadır böylece. Bazı cankurtaranlar ise, sürekli hareket halindedir. Plaj boyunca adeta sürekli devriye atmaktadırlar. Sabit ve seyyar tim olarak ikiye ayrılan cankurtaranlar, bazı durumlarda birlikte hareket etmek zorunda kalacaklardır. Bu nedenle ekip çalışmasının önemini kavramalı ve bu doğrultuda hareket edilmelidir.
- Havuzlarda ve çeşitli kurslarda çalışan cankurtaranlar havuzun temizliğinden de sorumludur. Aynı zamanda öğretmenleri gelmeden öğrencilerin havuza girmemesini de sağlamalıdırlar.
Görüldüğü üzere, cankurtaranlık çok yönlü bir meslek dalıdır. Hem insanların hayatından ve sağlığından, hem de belli başlı mekanların temizliğinden, güvenliğinden sorumlu olmayı gerektirir. Peki can kurtaran olmak için gerekenler nelerdir? İsterseniz şimdi onları sıralayalım:
- Cankurtaran belgesi gerekmektedir öncelikle. Bu belgeyi almak için ise çeşitli cankurtaranlık kurslarına yazılmak gerekir. Bu kurslar, özel sektöre aittir ve tamamen cankurtaran olmak isteyen kişilerin tercihindedir. Cankurtaran kursları genellikle 1 hafta içinde başlar ve biter.
Cankurtaranlık kurslarında öğretilen ve her cankurtaranın bilmesi ve olması gereken durumlar şunlardır:
- Cankurtaran, malzemeleri ve kullandığı aletler cankurtarandır. Bu nedenle gerekli malzemelerin en doğru şekilde kullanımı ve muhafazası bu kurslarda öncelikle olarak öğretilmektedir. Kullanılan alet ve malzemeler şöyle sıralanabilir: Cankurtaran simidi, cankurtaran düdüğü, maske, palet, kurtarma topu, kurtarma ipi, kurtarma ceketi, bot, şamadra, motor ve jetskidir. Cankurtaran olabilmek için bu malzeme ve araçların hepsinde tam yetkinlik sağlanmış olmalıdır.
- Cankurtaranlar, anatomi bilmek zorundadırlar. Bazı boğulma olayları yaralanmalar sonucu oluşur. Boğulmadan kurtarılan kazazedenin ilk müdahalesi cankurtaran tarafından yapılacağı gibi, anatomi bilmek elzem surette önemlidir.
- Genel gemicilik bilgilerinin hepsine aşina olmak gerekmektedir.
- Anatominin yanında temel ilk yardım bilgileri de cankurtaranlar tarafından bilinmelidir.
- Suni solunum ve kalp masajı gibi ilk müdahalelerde direkt hayat kurtaran faktörler olan hamleleri en doğru tekniğiyle beraber bilmeli, teorik ve pratik alanda bu konuda belirgin bir uzmanlık kazanmış olmaları gerekmektedir.
- Kurbağalama, sırtüstü gibi yüzme tekniklerinin hepsini bilmesi gerekmektedir. Çünkü mevsim ve iklim şartlarına göre denizin değişen seviyeleri hem de kurtarılmayı bekleyen kişinin vücut dinamizmi, yüzme eyleminin hangi şekilde yapılacağını birinci dereceden etkiler. Bu bağlamda, cankurtaranlar tüm ihtimalleri göz önünde bulundurarak her türlü yüzme tekniğini bilmelidir.
Cankurtaran olmak için belli başlı 3 genel önşart kabulü vardır: Birincisi 18 yaşını doldurmak. İkincisi, en az lise mezunu olmak. 3.sü herhangi bir sağlık sorunu taşımıyor olmak.
Kimsenin imdat diye bağırmayacağı tatillerde cankurtaranların işlerini sadece oturarak ve gözlemleyerek yapacağı huzur dolu tatiller ve yüzmeler dileriz.